Yablam Özet Tanıtım

Yablam yörüngeye güvenli ve çok ucuz maliyetle faydalı yük taşımak için geliştirilmiş yeni bir yöntemdir. Klasik roketlere göre maliyet ve güvenlik açısından çok daha avantajlıdır. Kelime anlamı “YAvuz Baştürk LAunch Metod” kelimelerinin baş harflerinin birleştirilmesidir.

Yablam kısaca yerden 185km yukarıya kesintisiz bir yakıt hortumun uzatılması, hortum ağırlığının birçok ara istasyondaki roketlerin gücü ile paylaşılıp taşınması ve faydalı yükün hortum üstünden asansör kabinlerinde yükselmesinden oluşur. Sistem kısaca yörüngeye malzeme taşıyacak roketlerin yerden uzaya doğru dikine değil 185km yukarıda oluşturulmuş bir fırlatma platformundan yatay fırlatılmasını amaçlanmaktadır. Böylece hava sürtünmesi sorunu olmayacak, çok az bir yakıtla yatayda yörünge hızına ulaşılabilecektir.

Sistemin bileşenleri ;

Yakıt Hortumu
Roketler yakılacak yakıtın tamamını kendi üzerlerinde depolamazlar. Yakıt sürekli yerdeki tanklardan elektrik gücüyle çalışan pompalar vasıtası ile sistemdeki tüm roketlere pompalanır. Yakıt hortumu muhtemelen kendini taşıma kapasitesi en optimal olan ve piyasada bol ve ucuz maliyetle bulunabilen karbon-epoxy malzemesinden üretilecektir. (Kevlar /dyneema halat gibi diğer seçeneklerde bulunmaktadır) Yakıt hortumunun bir işlevide asansör halatı olmasıdır. Asansör kabinleri yakıt hortumu üzerinde elektirik gücü ile yukarı tırmanacaklardır.

Yakıt Türü
Yakıt Olarak Hidrojen/Oksijen kullanılacaktır. H-O yerdeki tanklarda çok büyük miktarlarda depolanıp gaz yada sıvı şeklinde hortumdan pompalanabilir. Sistemi daha güvenli hale getirmek ve hortumu daha hafif/sade hale getirmek için sadece su pompalanması alternatifi de vardır. Yerde büyük havuzlarda elektrolize uygun su (tuzlu deniz suyu örneğin)depolanır. İstasyonlardaki elektroliz donanımı, hortum boyunca uzanan yüksek gerilim hattını kullanarak suyu anında H-O ‘ya ayrıştırıp roketlere verir.

İstasyonlardaki Elektroliz Cihazı
Yakıt olarak sıvı su tercih edilmişse İstasyonlardaki elektroliz cihazı suyu anında H-O ‘ya ayrıştırıp roketlere verir. Suyu istasyonlarda H-O ‘ya ayrıştırmak için elektroliz dışı metodlar da araştırma konusudur.

Yüksek Gerilim Hattı
185km hortum üzerinde dikine bir yüksek gerilim hattı da bulunmaktadır. Yerdeki ve her ara istasyondaki yakıt pompaları bu elektrikle çalışacaktır. Yukarı tırmanacak asansör kabinleri bu elektrik gücü ile tırmanacaktır. Eğer yakıt türü olarak su tercih edilmişse; her istasyonda bulunan elektroliz cihazı bu elektrik gücü ile gerçek zamanlı suyu H-O ‘ya ayrıştırıp yakıt olarak rokete aktaracaktır. İstasyon ve hortum üzerindeki diğer elektronik cihazlarda elektrik gücünü bu hattan sağlayacaktır. Elektrik yeryüzünde herhangi bir metod ile üretilebilir. Mazotlu jeneratörler, mini nükleer santral ya da şehir şebekesi kullanılabilir.

Ara istasyonlar
185km hortumun kendi ağırlığını ve ara pompaları taşıması bugün kullanımda olan malzemelerle çok zordur. Bu yüzden hortum ağırlığı 10km ‘de bir hortum üstünde sabit duran istasyonlar vasıtası ile taşınacaktır. İstasyon 20-30 metre çapında metal bir disk olarak düşünülebilir. Diskin ortasından yakıt hortumu geçmektedir ve istasyon hortuma sabitlenmiştir. Her istasyonda roket, pompa ve elektroliz cihazı bulunmaktadır. Her istasyondaki roket; istasyon donanımını ve altındaki 10km halatı, ilaveten asansör kabinini taşıyacak şekilde dizayn edilecektir. İstasyonların kaçar km mesafe ile hortum üzerine konulacakları hesaplar sonucu ortaya çıkacaktır. 10km rakamı örnek değerdir.

İstasyonlardaki Pompa
Yakıtı yeryüzündeki tek bir pompayla 185km yukarı kadar basmak olanaksızdır. Bu yüzden her ara istasyonda elektrikle çalışan bir pompa bulunmaktadır. Her pompa altındaki pompadan gelen yakıtı alıp bir üstündeki pompaya gereken basınçla pompalayacaktır.

İstasyonlardaki Navigasyon & İletişim

Donanımı
Tüm istasyonları ve hortumu sanal bir 90 derece dik çizgi üzerinde 185km uzunluğunda dik bir yapı şeklinde tutabilmek gerekmektedir. Bunun için hortum üzerinde ve istasyonlarda GPS yada benzeri konumlandırma sistemi konacaktır. Roketlerin XYZ ‘de egzos çıkışları olacağından roket gücü ile istasyon istenen yönde otomatik hareket ettirilecektir. Yeryüzüne konan GPS vericiler sayesinde bu sisteme özel konumlandırma sistemi sıfırdan üretilebilir.

Asansör Kabini
Asansör kabini içinde uydu, insan yada yörüngeye ulaştırılmak isteyen herhangi bir malzemeyi taşıyacak. Sistemdeki her istasyon asansör kabini taşıma gücü olduğundan, sistemde 18 tane istasyon varsa, 18 tanede asansör kabini aynı anda hortum üzerinde elektrik gücü ile yükselecektir. Asansör kabini 185km yukarı en tepe istasyona geldiğinden yatayda ateşleme hazırlıkları başlar. Her asansör kabininde bir roket motoru ve boş bir yakıt tankı bulunmaktadır. Kabindeki yakıt tankı 185km yükseklikte hortumdaki yakıt ile doldurulur. Daha sonra kabin boşluğa bırakılır ve yatay yönde ateşlenir. Bu yükseklikte az bir yakıt miktarı ile kabin yörünge hızına ulaşacak ve faydalı yük yörüngeye girecektir. 185km ‘de yörüngeye girdikten sonra gerekirse istenen yörünge yüksekliğine az bir yakıt kütlesi ile çıkılabilecektir. Asansör kabini ve kabindeki roket tek kullanımlıktır. Uydu istenen yörüngeye ulaştırıldığında kabin ve roket atmosfere düşürülerek yakılır.

Sistemin İlk Fırlatılışı:
Yablam fırlatılmadan önce yerde 185km yakıt hortumu makaraya sarılı şekilde yeryüzünde beklemektedir. Hortum yakıt doludur. Her 10km ‘de bir istasyonlarda hortuma sabitlenmiş şekildedir. Hortum üzerindeki elektirik hattı içinde elektirik üretilmektedir. Yakıt pompalanması başlar ve ilk istasyon roket gücüyle havalanmaya başlar. İstasyonlardaki roketlerin kaçış hızı & yakıt depolama sorunu olmadığından 30km/saat gibi yavaş bir hızla havalanabilirler. İlk istasyon arkasında hortumu sürükleyerek 10km yukarıya kadar yükselir ve roket gücü zayıflatılır ve istasyon helikopter gibi sabit bir noktada asılı bekler. Bu esnada yerde 2. İstasyon ateşlenmeye hazırlanır ve 2 istasyon aynı anda senkronize yükselmeye başlar. Bu şekilde tüm istasyonlar yükseldiğinde elimizde 185km dikine bir yapı olacaktır. Tüm asansör kabinleri yörüngeye atıldıktan sonra aynı fırlatıldığı gibi yablam hortumu yere doğru alçalacak ve sistem yerde paketlenip kapatılacaktır. Yablam sadece kullanılacağı zaman 6-7 saat yada birkaç gün havada kalacak, işi bitince daha sonra tekrar kullanılmak üzere yere dönecektir.

Sistemin Ağırlığı Hakkında:
Hortumdaki yakıt sistem için bir ağırlık oluşturmamaktadır. Yakıt yerde üretilen elektrik gücü ile sürekli pompalandığından, sürekli yukarı doğru hareket ettiğinden ağırlık oluşturmaz. Fakat yakıt akışının 1 saniye bile durmaması, her an gerektiği kadar yakıtın pompalanması gerekir. Yakıt akışı bir an için bile durduğunda 185km hortumdaki tüm yakıt ağırlığa dönüşecek ve sistem kendi ağırlığı yüzünden çökecektir. Eğer yakıt gereğinden fazla pompalanırsa fazla yakıt gerekirse dışarıya bırakılacaktır. Sistemde her roket sadece kendisini + istasyondaki diğer donanımı + bir alt istasyona kadar uzanan içi boş hortum parçasını taşımaktadır. Her hortum parçası da sadece bir alt istasyona kadar olan hortum parçasını taşımaktadır. Bunun için gerekli istasyonlar arası mesafe 10km yerine mesela 4km hesaplanırsa istasyonlar arası mesafe 4km şeklinde dizayn edilecektir.

Sistemin Ekonomik Değeri Hakkında:
Sistemde istasyon adedi kadar sayıda asansör kabini aynı anda yükselecektir. Kabinlerin yükselme hızına bağlı olarak tahmini 20-30 dakikada bir yeni faydalı yük yörüngeye sokulacaktır. Bu sayede her biri binlerce ton ağırlığında olacak olan uzay oteli, ay oteli, yerçekimsiz ortamda ticari üretim tesisleri, göktaşı madenciliği gemileri, gezegenler arası yolculuk gemileri, yıldızlararası yolculuk gemilerinin parçalarının uzaya aktarılması ve uzayda birleştirilmesi insanlık açısından ulaşılabilir bir hedef olacaktır. Klasik roketlerde bir kerede en fazla 2-3 uydu atılabilmektedir ve 33 ‘de bir roketin infilak etme riski vardır. Bugün yörüngeye 1 kg malzeme götürmenin maliyeti $10.000 seviyesindedir.
Yablam metoduyla yörüngeye malzeme götürmenin yatırım maliyeti ve kg başına taşıma maliyeti çok daha az olacaktır.

Uzay Asansörü projesi ile karşılaştırılması:
Uzay Asansörü bir ucu yerde bir ucu 100.000km yukarıda olan tek bir halat şeklinde tasarlanmıştır. Bu halat merkezkaç ve yerçekimi kuvveti yüzünden gerilir ve dik bir yapı şeklinde durabilir. Bu dik yapı üstünde de asansör kabinleri yükselebilecektir. Fakat Uzay Asansörünün üretilmesi ise günümüz koşullarında mümkün değildir. Çünkü bu gerginliğe dayanabilecek madde sadece karbon nanotüptür. Yeterli miktarda karbon nanotüp üretimi henüz söz konusu değildir ve ne zaman mümkün olacağı konusunda kesin tahminlerde bulunulamamaktadır. Yeterli miktarda üretildiği zaman dahi Uzay Asansörünün maliyeti 7-15 milyar dolar arasında tahmin edilmektedir. Yablam fikri ise günümüzde bulunan malzemelerle görece çok daha ucuz yatırım maliyeti ile üretilebilecektir. Uzay Asansörü sürekli dikili kalmak durumunda olduğundan uzay çöpü, meteor tozları , olumsuz hava şartları gibi koşullara sürekli dayanmak durumundadır. Yablam projesinde bu tür riskler ya yoktur yada çok azdır.

Sistemin Güvenlik Değerlendirmesi:
Standart roketler çok büyük miktarda yakıtı yanlarında taşıdıklarından bir patlama sonrası personelin yaşama ihtimali sıfıra yakındır. Yablam fikrinde yakıt yeryüzünde güvenli şekilde saklandığından büyük bir patlama riski çok azdır. Yanmakta olan roketlerinde yanlarında büyük bir yakıt deposu bulunmamaktadır. Bir roketin patladığı varsayılırsa hortum üzerindeki periyodik aralıklarla dizilmiş tüm vanalar otomatik kapanacak ve patlamanın şiddeti ve etkisi az olacaktır. Patlama esnasında yükselmekte olan asansör kabinlerindeki güvenlik roketleri ateşlenecek ve kabinler yatay yönde hortumda uzaklaşacaklardır. Ardından serbest düşüş ve paraşüt aracılığı ile güvenli şekilde yere ulaşacaklardır. İçi yakıt dolu 185km uzunluğunda hortumun düşmesi riskine karşıda sistem, okyanusta büyük bir gemiden yada çölün ortasından fırlatılabilir. Hortumdan H-O yerine su pompalayacak bir tasarım inşa edildiğinde ise içi su dolu hortum insanların yaşadığı alanlara düşse bile vereceği zarar göze alınabilir bir risk olacaktır.

Diğer Bilgiler:
Yablam belli bir süre ayakta kalacağından atmosfer koşulları açısından en uygun hava koşulları beklenecektir. Muhtemel jet akımları çok hızlı esen rüzgarlar olmasına karşın o yüksekliklerde hava yoğunluğunun az olması, hortum kesitinin küçük olması ve sistemin yükselme hızının çok yavaş olmasından dolayı jet akımlarının aşılabilir bir sorun olması muhtemeldir. Tam kuzey ve tam güney kutbunda jet akımı her zaman sıfırdır. Jet akımlarının çok büyük sorun olması durumunda , sistem kutup noktalarına inşa edilebilir.

Sistemde roketler yakıtı yanlarında depo etmediklerinden büyük bir infilak söz konusu gözükmemektedir. Bu sayede insan hayatı riski çok azalmaktadır. Tüm yakıt yeryüzünde güvenli ortamlarda depolanmaktadır.
Eğer su yerine H-O pompalanmasına karar verilirse, hortumun kopması çevrede yaşayan insanlar için büyük bir risk olabilir. Bu durumda Yablam çölün ortasından yada büyük bir gemi üstünden açık denizlerden atılabilir.

Yeryüzünde hortumun sarılacağı makara benzeri yapının roketlerin yükselme hızında dönmesi gerekmektedir. Roketlerin 30km/saat hızında yükseleceğini varsayarsak 8.3 metre/saniye dönme hızı makul görünmektedir. Opsiyon çözüm olarak 185km hortum ortalama 10cm çap varsayılırsa 185km x 10cm = 185.000.000 cm2 alan kaplayacaktır, bunun içinde 300m x 300m bir saha yeterli görünmektedir. Tüm hortum bu sahaya serildiğinde sürtünme sorunu söz konusu olmayacaktır.

Sonuç:
Yablam şu an sadece fikir aşamasındadır ve sadece patent alınmış durumdadır. Gerekli birçok hesap ve araştırma henüz yapılmamıştır. Bu konuda sadece 30-40 kişinin fikir konusunda olumlu görüşleri vardır. Bu fikrin uygun görüldüğü taktirde bilimsel yayın ve/veya master/bitirme tezi olarak araştırılmasının değerlendirilmesini arz ederim.

Fikir & Patent Sahibi:
Yavuz BAŞTÜRK

Kaynak ; internet